Bàn thờ gia tiên – Tín ngưỡng thờ cúng của dân tộc Việt Nam

Trong các hình thái tín ngưỡng dân gian, thờ cúng tổ tiên đóng vai trò quan trọng và có sự ảnh hưởng sâu sắc. Bàn thờ gia tiên có vị trí đặc biệt và thiêng liêng. Chứa đựng nhiều ý nghĩa về cả đời sống và tinh thần.

Qua bài viết này, Không Gian Gốm sẽ cung cấp cái nhìn sâu sắc hơn về ý nghĩa của bàn thờ gia tiên trong văn hóa thờ cúng của người Việt. Hãy cùng tìm hiểu nhé!

Bàn thờ gia tiên men lam vẽ vàng

Văn hóa thờ cúng tổ tiên của dân tộc Việt Nam

Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên đã tồn tại từ thời xa xưa. Và lan rộng trong nhiều cộng đồng trên thế giới. Tại Việt Nam, nguồn gốc của loại tín ngưỡng này xuất phát từ quan niệm “vạn vật hữu linh”. Nghĩa là mọi vật đều mang linh hồn.

Dựa trên quan niệm này, người dân Việt Nam tin rằng tại cõi niết bàn. Con người tiếp tục có sinh hoạt đời thường như khi ở trên thế gian. Bàn thờ gia tiên được tạo ra như một không gian nơi tổ tiên có thể nương náu. Đồng thời là nơi con cháu truyền đạt lòng biết ơn đối với ông bà, cha mẹ, và những người đã khuất.

Với tinh thần “uống nước nhớ nguồn”, người Việt đã lưu giữ văn hóa này qua nhiều thế hệ. Hành động lập bàn thờ gia tiên, cúng lễ, và thắp hương trở thành biểu tượng bền vững của tinh thần hiếu hạnh và lòng biết ơn.

Bàn thờ gia tiên men nâu vẽ vàng

Xem thêm: Đồ thờ cúng gốm Bát Tràng – Sản phẩm chất lượng và đẳng cấp

Ý nghĩa của bàn thờ gia tiên trong văn hóa thờ cúng

Từ xưa tới nay, bàn thờ được coi như một liên kết linh thiêng. Nối kết cuộc sống hiện tại của con người với thế giới thiêng liêng của trời đất. Giao hòa giữa âm và dương.

Trong Phật giáo, Phật tử không coi bàn thờ gia tiên như “nơi ở” của ông bà tổ tiên. Bởi họ hiểu rõ rằng chư vị đã trải qua chuỗi kiếp tái sinh trong lục đạo luân hồi. Đối với họ, bàn thờ là nơi tưởng niệm, ghi nhớ công đức sinh dưỡng của những người đã khuất, đồng thời là biểu tượng của cội nguồn và huyết thống.

Điều này đã hình thành nên truyền thống quý báu của người Phật tử, phản ánh lời dạy của Đức Phật về tình cảm hiếu hạnh trong Kinh Tạp Bảo Tạng: “Làm con đối với cha mẹ đem chút lễ mọn cúng dường thì được phước vô lượng, trái lại làm ít điều bất thiện đối với cha mẹ tội cũng vô lượng”.

Ngoài việc thể hiện lòng hiếu kính với tổ tiên và ông bà. Bàn thờ gia tiên còn chứa đựng nhiều ý nghĩa khác thông qua việc bày trí các đồ thờ cúng trên bàn thờ. Dưới đây là ý nghĩa của những vật phẩm thờ cúng phổ biến nhất.

Bát hương trên bàn thờ gia tiên

Bát hương là một phần không thể thiếu trên bàn thờ gia tiên. Thường được chế tác dựa trên các hoa văn phong thủy như rồng, sen,… Mang theo giá trị của sự mong đợi về cuộc sống hùng vĩ, quyền lực, và một tình thần hạnh phúc, an yên.

Bát hương men lam vẽ vàng

Bộ tam sự

Ngoài bát hương, bộ tam sự cũng là một vật phẩm không thể thiếu trong di sản văn hóa bao đời. Bộ tam sự, hay còn được gọi là bộ lư hương đỉnh hạc. Bao gồm một lư hương đặt ở giữa và đôi hạc ở hai bên.

Hương thơm trầm ấm từ nhang khói đóng vai trò như một loại hương liệu. Giúp thanh trừ tà khí và hung khí. Đồng thời mang lại cát khí cho gia chủ. Biểu tượng “song hạc ngậm liên hoa” ở hai bên còn mang ý nghĩa về sự giác ngộ và tâm hướng Phật của gia chủ.

Bộ đỉnh hạc bằng sứ men lam vẽ vàng

Chóe thờ

Chóe thờ mang theo ý nghĩa như một bảo vật giữ của cho gia đình. Thường bao gồm 3 chóe để đựng nước, muối và gạo. Chúng chứa đựng ý nghĩa về tâm niệm hạnh phúc và sự no đủ của mỗi gia đình gửi đến cha ông.

Đèn dầu thờ

Trên mỗi bàn thờ gia tiên đều không thể thiếu đèn thờ hoặc chân nến. Ánh sáng từ đèn phản chiếu tấm lòng của con cháu. Là biểu tượng cho ngọn đèn trí tuệ, sự cháy mãi không ngừng. Sự kiên trì bền bỉ của ngọn đèn cũng mang ý nghĩa về sự nhẫn nhục. Chuyển đổi ngọn lửa thành ánh sáng rực rỡ, mang lại phúc khí cho gia đình.

Nậm rượu và kỷ chén

Các vật dụng này thường được sử dụng để đựng rượu hoặc nước. Thể hiện lòng thành kính của con cháu dâng lên bề trên.

Mâm bồng

Trên mỗi bàn thờ thường xuất hiện ba chiếc mâm bồng. Đặt các loại hoa quả, tiền vàng, và bánh kẹo. Chúng đảm nhận vai trò tương tự như chóe hay nậm rượu, kỷ chén.

Lộc bình trên bàn thờ gia tiên

Lọ lục bình được sử dụng để cắm hoa. Có thể là hoa giả hoặc hoa tươi. Dùng trong các dịp lễ và những ngày rằm. Góp phần vào việc tăng thêm vẻ đẹp và trang trí cho không gian thờ. Đồng thời chứa đựng những mong ước về tài lộc cho gia đình.

Đũa thờ và bát cơm cúng

Một bàn thờ đầy đủ và ý nghĩa không thể thiếu bộ đũa thờ và bát cúng cơm. Chúng là biểu tượng đại diện cho tấm lòng hiếu kính từ những người con, người cháu.

Bàn thờ gia tiên

Ống hương

Ngoài lư hương, ống hương cũng đóng vai trò quan trọng không kém. Mỗi nén hương được sắp xếp gọn gàng, mang theo tấm lòng của con cháu. Luôn sẵn sàng thường trực và bền bỉ.

Hơn nữa, các vật phẩm thờ cúng trở nên đa dạng tùy thuộc vào từng gia đình. Bên cạnh bộ đồ thờ gia tiên, nhiều gia đình còn thêm câu đối, hoành phi, ngai thờ,… Tất cả đều cần được sắp xếp sao cho hòa hợp về không gian và phong thủy.

Trên đây là những chia sẻ về bàn thờ gia tiên và văn hóa thờ cúng của dân tộc ta. Hy vọng chúng sẽ giúp chúng ta có những cái nhìn sâu hơn về một góc của văn hóa dân tộc.